بررسی عوامل مهم تأثیر گذار در صادرات در توسعه زیر ساخت های صنعتی

بررسی عوامل مهم تأثیر گذار صادرات در توسعه زیر ساخت های صنعتی (مطالعه موردی: صنعت چرم)
1) دكتر ناصر فقهی فرهمند
عضو هيئت علمي (دانشيار) دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تبریز، گروه مديريت صنعتي، تبريز، ايران
E-mail: farahmand@iaut.ac.ir

1) Dr. Nasser Fegh-hi Farahmand
Department of Industrial Management, Tabriz Branch, Islamic Azad University, Tabriz, Iran
E-mail:farahmand@iaut.ac.ir

2) دكتر محمد دباغي صدر
دكتراي مديريت استراتژيك، تبريز، ايران

2) Dr. Mohammad Dabbaghi Sadr
DBA Strategic Management, Tabriz, Iran
Managing Director of Sadra Tannery
E-mail: mdsadr@yahoo.com

چكيده
تحقیق حاضر كوششي است در جهت بررسی عوامل مهم موثر جهت صادرات در صنعت چرم می باشد. صنعت چرم با عدم حمایت های دولتی درگیر معضلات و مشکلات بیشماری است. گفته می شود استمرار بحران های این صنعت موجب می شود تا یکی از کهن ترین رشته های صنعتی فلات دیرپای ایران را از مدار توجیه اقتصادی و مزیت سنجی خارج نماید. هدف این پژوهش تعیین مولفه های توسعه زیر ساخت‌های صنعت چرم و تدوین مدل مناسبی برای توسعه زیر ساخت‌های صنعت چرم تبریز می باشد. سئوالات پژوهش عبارتند ازمولفه های مدل توسعه زیر ساخت‌های مطلوب صنعت چرم کدام ها هستند و بر اساس مولفه های مذکور چه مدلی را می توان برای توسعه زیر ساخت‌های مطلوب صنعت چرم ارائه داد؟ روش پژوهش توصیفی- پیمایشی و روش نمونه گیری پژوهش به صورت نمونه گیری تصادفی سیستماتیک می باشد. در این پژوهش 120 پرسشنامه برای آنالیز مورد استفاده قرار گرفت.روش مطالعه ی پژوهش به صورت کتابخانه ای و میدانی است. ابزارگردآوری اطلاعات پژوهش اینترنت، کلیه بانک های اطلاعاتی مقالات بین المللی، مصاحبه ودر مرحله آخر پرسشنامه می باشد. نتایج حاصل از بررسی مجموعه ای از مقالات، تئوری های مرتبط ومصاحبه مولفه ها و شاخص های مربوط، مولفه ومتغیرهای تحقیق تدوین شده است.

کلمات کلیدی: صادرات، توسعه، زیر ساخت، صنعت، چرم

مقدمه
بر اساس نظریه های تجارت بین الملل، کشورهای در حال توسعه به دلیل برخورداری از مزیت های نسبی و فراوانی نهاده ها و منابع اولیه تولید، از تخصص های اولیه اقتصادی برخوردار هستند. در این رابطه اقتصاددانان توسعه، تخصص گرایی بین المللی را به دلیل وابستگی شدید اقصاد به کالاهای صادراتی مورد انتقاد قرار می دهند. سیاست گذاران اقتصادی، معتقدند که تخصص گرایی بین المللی در کالا برای کشور منجر به وابستگی شدید اقتصاد آن کشور به در آمدهای صادراتی آن کالا می شود و به دلیل غیر قابل پیش بینی بودن قیمت کالاهای صادراتی، نوسانات شدید آن منجر به نوسان و بی ثباتی درآمدهای صادراتی گردیده است، به طوری که این امر، اثر منفی و گاهی اوقات اثر مثبت بر کل اقصاد خواهد گذاشت(ابریشمی و همکاران، 1381). ارتباط تجارت و رشد اقتصادی از دیرباز مورد توجه اقتصاددانان بوده است، به طوری که اقتصاددانان کلاسیک، تجارت را موتور رشد و توسعه می دانستند. نظریه پردازان اقتصادی به منافع متعدد تجارت خارجی و اثر آنها بر توسعه و رشد اقتصادی اشاره دارند(قره باغیان، 1373). در یک جمع بندی، اثرات تجارت خارجی را به دو بخش اثرات مستقیم از قبیل تقسیم کاربین المللی، گسترش بازار، افزایش اثرات جانبی سرمایه گذاری، تخصیص منابع و اثرات غیر مستقیم از قبیل تامین مواد و اقلام مورد نیاز، انتقال دانش و تکنولوژی مدرن، انتقال سرمایه خارجی و ایجاد رقابت و تشویق آن تقسیم می کند.امروزه صادرات کالا یکی از شاخص های مهم توسعه یافتگی در کشورهای پیشرفته می باشد. ایران بعنوان یک کشور در حال توسعه نمی تواند با تکیه بر اقتصاد تک محصولی و آسیب پذیر نفت در اقتصاد و تجارت جهانی نقش مهمی را ایفا نماید. لذا برای توفیق در توسعه اقتصادی وبرقراری یک ارتباط منطقی با تجارت خارجی و توسعه صادرات غیر نفتی باید سریعا اقتصاد خود را با تحولات جهانی هماهنگ و منطبق نماید. چرم یکی از محصولات مهم و استراتژیک می باشد که قدمت دباغی در ایران به چندین قرن پیش می رسد. در سال های اخیر صنعت چرم و زوال تدریجی آن در محافل صنعتی و اقتصادی کشور مورد بحث قرار گرفته است. متخصصان و کارشناسان مربوط به هر کدام بنا به تشخیص خود، راه کاری ارایه داده اند و گهگاه مسئولیت عدم رفع مشکلات را ناهماهنگی دیگران عنوان می کنند. آنچه نادیده گرفته می شود این است که صنعت چرم در حال اضمحلال است و هر چه زودتر بایستی برای جلوگیری از زوال کامل آن چاره ای اندیشید. بی شک اگر مشکلات صنعت چرم در حال حاضر ریشه یابی نگردد و علل و عوامل که باعث شد به وضعیت دچار شود مشخص نگردد، شاهد نابودی ریشه دارترین و قدیمی ترین صنعتی خواهیم بود که دوران ماشینی شدن آن به حدود یک قرن می رسد.
نقش عوامل مهم تأثیر گذار صادرات در توسعه زیر ساخت های صنعت چرم
صادرات مناسب ترین روش در توسعه و پیشرفت اقتصادی کشور است. لازمه انتخاب این استراتژی، قبول مکانیسم بازار، محدود نمودن مداخله دولت در اقتصاد و ادغام سریع در بازارهای جهانی می باشد که شامل ازاد گذاشتن ورود و خروج سرمایه های خارجی، گرفتن وام از بانک های بین المللی و اقداماتی در این جهت می باشند. روش کلی در سیاست توسعه صادرات تمایل به تجارت آزاد دارد و در صورت عدم ایجاد هرگونه محدودیتی در اعمال این سیاست آن را می توان استراتژی درهای باز اقتصادی نامید.(اخوی و همکاران، 1371). بازاریابی فرآیندی مدیریتی اجتماعی است که بوسیله آن افراد و گروهها از طریق تولیدومبادله کالا با یکدیگر به تامین نیازها و خواسته های خود اقدام می کنند(کاتلر ترجمه فروزنده،1385،37). محصول چیزی است که بتواند خواسته یا نیازی را برآورده سازد که این نه تنها خواص فیزیکی را در بر دارد بلکه عناصری چون بسته بندی، ضمانت، خدمات پس از فروش و نام محصول را نیز شامل می شود. کیفیت مدیریت استراتژیک به معنای پیشی گرفتن از رقبا در عرضه کالاهایی است که پاسخگوی نیازهای مشتریان هستند و یک فرصت رقابتی می باشد(کاتلر، ترجمه فروزنده 1385، 348). کیفیت فراگیر عبارتست از مشارکت کلیه کارکنان اعم از مدیران، کارگران و سایر افراد شاغل جهت بهبود مستمر کیفیت کالا و خدمات که در راس اهداف آن رضایت مشتری قرار دارد(منتقمی، 1380، 28). بسته بندی محصول ازعوامل پرهزینه و مهم استراتژی بازاریابی است و بویژه در مورد مواد غذایی اهمیت خاصی دارد. (روستا،ونوس،ابراهیمی1380، 217). برخی معتقدند پارامتر قیمت مستقل ترین و قابل کنترلترین عنصر آمیخته بازاریابی است. باید دقت داشت که این گزینه تحت تاثیر عواملی چون نوسانات نرخ ارز، تورم و روشهای جایگزین پرداخت نقدی می باشد.Phillips,Doole&lowe,1994,419)). مشتریان بین قیمت و کیفیت نوعی توازن برقرار می کنند. و در واقع قیمت محصول باید نمایانگر ارزش ادراکی مصرف کننده از محصول باشد(Cateora, Graham,1999,550). این پژوهش از نوع پژوهش های بنیادی و همچنین کاربردی بوده و از آنجایی که هدف پژوهش جمع آوری توصیف و تجزیه و تحلیل و ارائه مدل می باشد، روش تحقیق توصیفی – پیمایشی می باشد. در هر بررسی آماری مجموعه ی عناصر مورد نیاز را جامعه می نامند. به عبارت دیگر، جامعه، مجموعه ی تمام مشاهدات ممکنی است که می توانند با تکرار یک آزمایش حاصل شوند(عمیدی،1390). جامعه آماری این پژوهش کلیه کارخانه ها و واحد های تولیدی چرم استان آذربایجان شرقی می باشد و پاسخ دهندگان مدیران عالی کارخانه ها و واحدهای تولید چرم استان آذربایجان شرقی می باشند. جمع آوری اطلاعات از بخشی از جامعه را، نمونه گیری می نامند.(عمیدی، 1390)روش نمونه گیری پژوهش به صورت نمونه گیری تصادفی سیستماتیک می باشد. به دلیل این که لیست کلیه واحدهای تولید در صنعت چرم در دسترس بود از این روش استفاده شده است. برای تعیین حجم نمونه از فرمول کوکران استفاده شده است. ، حجم نمونه¬ی آماری 169 نفر به دست آمد، و برای سهولت به 170 کارخانه پرسشنامه فرستاده شد، که به تعداد 140 کارخانه جواب گوی سئوالات پرسشنامه بودند و 20 پرسشنامه جواب داده به علت این که کامل پرنشده بودند غیر قابل استفاده بودند. در این پژوهش 120 پرسشنامه مورد استفاده قرار گرفت. در این تحقیق از روش کیفی و کمی استفاده شده است که در قدم اول از روش کیفی جهت پیداکردن متغیرها و عوامل موثر و کلیدی در توسعه صنعت استفاده گردیده و در قدم دوم از روش کمی در جهت ثابت کردن این که عوامل و متغیرهای انتخاب شده از روایی و پایایی برخوردار بوده و درست انتخاب شده و استفاده گردیده اند. همچنین در قدم دوم میزان تاثیر هریک از متغیرها در توسعه صنعت چرم(ضرایب تاثیرشان) شناخته شد. روش مطالعه¬ی پژوهش به صورت کتابخانه¬ای و میدانی است. ابزارگردآوری اطلاعات پژوهش اینترنت، کلیه بانک های اطلاعاتی مقالات بین المللی، مصاحبه ودر مرحله آخر پرسشنامه می باشد.در روش کتابخانه ای از کلیه پایان نامه، مقالات داخلی مدیریتی، مقالات تخصصی صنعت چرم و همچنین مقالات بانک های اطلاعاتی همانند امرالد و ساینس دایرکت استفاده گردید.
یافته‌هاي پژوهش
تحقیق حاضر به دنبال توسعه زیر ساخت های صنعت چرم تبریز و ارائه راهکارهایی برای توسعه انجام شده است. در این تحقیق جهت گردآوری اطلاعات در ارتباط با توسعه زیر ساخت های صنعت چرم، پرسشنامه ای شامل دو بخش طراحی گردیده است که بخش اول حاوی سئوالاتی در رابطه با مشخصات فردی پاسخ دهندگان و بخش دوم پس از بررسی های ادبیات موجود در مقالات و تحقیقات پیشین و با استفاده از مصاحبه های انجام گرفته 179 مورد به عنوان عوامل تاثیرگذار در توسعه و بهبود عملکرد صنعت چرم در نظر گرفته شد که به هفت گروه تقسیم شد و در مقیاس 7 گزینه ای لیکرت مورد ارزیابی قرار گرفته اند، عبارتند از: منابع انسانی درون سازمانی، منابع انسانی برون سازمانی، حمایت و پشتیبانی، قوانین، تکنولوژی، مراودات تجاری و نوآوری.
آمار توصیفی داده ها در این فصل ابتدا به بررسی متغیرهای جمعیت شناختی تحقیق(سن، تحصیلات و ...) می پردازد. بخش دوم شامل آمار توصیفی سئوالات پرسشنامه تحقیق است و در بخش سوم آمار تحلیلی تحقیق مطرح گردیده است. در مطالعه حاضر جهت بررسی نرمال بودن متغیرها و تعیین نوع آزمون های مناسب برای تحلیل داده ها از آزمون کلوموگروف-اسپیرنوف که نتیجه نشان دهنده نرمال بودن کلیه متغیرهای تحقیق می باشد. برای آزمون مدل ارائه شده و یافتن مدل مناسب برای تحقیق از رگرسیون چند متغیره استفاده شده است. آزمون های مقایسه میانگین و تحلیل واریانس برای تاثیر متغیرهای جمعیت شناختی در پاسخ به سئوالات مربوط به فرضیات تحقیق به کار برده شده اند. برای این‌که به طور دقیق جنسیت افراد نمونه را تعیین کنیم، یکی از سئوالات پرسشنامه مربوط به این مولفه می باشد. همان طور که در جدول 1 مشاهده می شود 118 نفر (34/98 در صد) از نمونه آماری تحقیق مرد و 2 نفر(66/1 درصد) زن هستند و بیانگر این است که در صنعت چرم ایران تعداد بسیار اندکی کارکنان زن در این صنعت مشغول به کار می باشند، همچنین این امر نشان دهنده این حقیقت است که در این صنعت متاسفانه از کارکنان زن استفاده نمی گردد. که دلیل این می تواند از نوع فرهنگ یا دلایل عدم آموزش دیدن خانم ها در این صنعت می باشد.در مقایسه با کشورهای پیشرو در صنعت چرم که اکثرا در قسمت های پایانی مراحل تولید در چرم سازی کارکنان زن مورد استفاده قرار می گیرند(رنگ زنی، سورت کردن و بسته بندی) که تاثیر به سزایی در بهبود کیفیت چرم دارند. متاسفانه در صنعت چرم از خانم ها حداقل استفاده می شود.
جدول 1 فراوانی جنسیت نمونه آماری تحقیق
فراوانی نسبی فراوانی جنسیت
34/98 118 مرد
66/1 2 زن

از نظر تحصیلات افراد نمونه آماری در 5 دسته طبقه بندی شده اند، جدول زیر وضعیت آنها را از نظر سطح تحصیلات نشان می دهد. همان گونه که در جدول 2 مشاهده می شود، حدود 84/20 در صد افراد (25 نفر) دارای تحصیلات زیر دیپلم، 5/37 در صد( 45 نفر) دیپلم، 67/16 در صد (20 نفر) فوق دیپلم، 84/15 در صد (19 نفر) لیسانس، 66/6 در صد(8 نفر) فوق لیسانس و 5/2 در صد (3 نفر) دارای تحصیلات دکتری می باشند. اکثر افراد نمونه آماری این تحقیق دارای تحصیلات در مقطع دیپلم بودند.
جدول2 میزان تحصیلات نمونه آماری تحقیق
فراوانی نسبی فراوانی تحصیلات
84/20 25 زیر دیپلم
5/37 45 دیپلم
67/16 20 فوق دیپلم
84/15 19 لیسانس
66/6 8 فوق لیسانس
5/2 3 دکتری

از نظر تجربه کاری افراد نمونه ی آماری در 6 دسته طبقه بندی شده اند، جدول 3 وضعیت آنها را از نظر سطح تجربه کاری نشان می دهد. همان گونه که در جدول 3 مشاهده می شود، از 120 نفر افراد نمونه آماری 25 درصد(30 نفر) دارای سابقه خدمت زیر 1-3 سال، 25 درصد(30 نفر) دارای سابقه 4-7 سال، 5/12 درصد(15 نفر) دارای سابقه 8-10 سال، 16/14 درصد(17 نفر) دارای سابقه 11-15 سال، 15 درصد(18نفر) دارای سابقه 16-20 سال و 33/8 درصد(10نفر) دارای سابقه بالای 20 سال بودند.
جدول3 تجربه کاری نمونه آماری تحقیق
تجربه کاری فراوانی نسبی
1-3 سال 30 25
4-7 سال 30 25
8-10 سال 15 5/12
11-15 سال 17 16/14
16-20 سال 18 15
20 سال به بالا 10 33/8

از نظر سن افراد نمونه آماری در 6 دسته طبقه بندی شده اند که جدول (4) وضعیت آن‌ها را از نظر سنی و جدول (5) وضعیت آن‌ها را از نظر تعداد کارکنان مشغول در هر واحد تولیدی نشان می دهد. مطابق اطلاعات مندرج در جدول 4، 5/12 درصد(15نفر) در گروه سنی 20-30 سال، 67/16درصد(20نفر) درگروه سنی 30-40 سال، 5/22 درصد(27 نفر) در گروه سنی 40-50 سال، 67/31 درصد(38 نفر) در گروه سنی 50-60سال، 5/12 درصد(15نفر) در گروه سنی 60-70سال و بقیه بدون جواب بودند.
جدول 4 سن افراد نمونه آماری تحقیق
سن فراوانی فراوانی نسبی
20-30 سال 15 5/12
30-40 سال 20 67/16
40-50 سال 27 5/22
50-60سال 38 67/31
60-70 سال 15 5/12
بی جواب 5 17/4

جدول 5 تعداد کارکنان مشغول در هر واحد تولیدی نمونه آماری تحقیق
تعداد پرسنل مشغول در واحد های تولیدی فراوانی فراوانی نسبی
1-5 نفر 38 67/31
6-10 نفر 45 5/37
10-15 25 84/20
16-20 10 33/8
21-25 2 66/1
26 نفر به بالا - 0

اکثر شرکت هایی که در صنعت چرم سازی مشغول به کار هستند تعداد کارکنانشان کمتر از 20 نفر می باشد که این نشانگر کوچک بودن واحد های تولیدی است. با توجه به مطالعات پیشینی که انجام گرفته در کشورهای پیشرو در این صنعت به طور متوسط تعداد کارکنان بالای 50 نفر می باشد(سازمان تجارت جهانی، 2010). پس از بررسی ها و مصاحبه و بررسی پیشینه تحقیق مدل پیشنهادی محقق برای این تحقیق به شرح زیر می باشد:
با توجه به اطلاعات جمع آوری شده از طریق مطالعه کتابخانه ای و مصاحبه با مجربان صنعت چرم شاخص هایی به عنوان عوامل تاثیرگذار در صنعت چرم شناسایی شد و با توجه به اینکه پس از جمع آوری اطلاعات از طریق آزمون اولیه مولفه ها در سطح مطلوبی قرار داشتند آنالیز عاملی انجام گردید. پس از تغییرات در سئوالات تحقیق نتایج مطلوب به دست آمد.جدول شماره 6 نشان می دهد که مدل ارائه شده معتبری برای تبیین توسعه صنعت چرم می باشد.

جدول 6 درجه اعتبار مدل
Model Summary
Model R R Square Adjusted R Square Std. Error of the Estimate
1 .994a .989 .987 .07637
a. Predictors: (Constant), TECH1, supportandimpowerment, human, buyandsell, rule, innovation, external

نتیجه
کشورهاي در حال توسعه اي که تک محصولی هستند ویا در تعداد محدودي از کالاهاي صادراتی تمرکز دارند باید به صورت قاطعانه به صنایع صادراتی توجه کرده و سعی نمایند صنایع خود را توسعه داده و از وابستگی به صادرات تک محصولی رهایی یابند. صادرات کالاهاي ساخته شده و محصولات صنعتی در کشورهاي در حال توسعه اولاً می تواند منبع رشد اقتصادي براي آن ها باشد و ثانیاً در برطرف کردن نیازهاي ارزي آنها بسیار موثر واقع شود. ولیکن در سیاست توسعه بخش صادرات اصول و سازوکار بازار در کنار کنترل و برنامه ریزي باید در نظر گرفته شود وگرنه صادرات در بازارهاي بین المللی شکست خواهد خورد و در نتیجه رشد و توسعه اقتصادي نیز حاصل نخواهد شد. از این رو در راستاي گسترش و متنوع سازي کالاهاي صادراتی، آگاهی از ساختار بازارهاي جهانی از اهمیت بالایی برخوردار است زیرا حضور در یک بازار رقابتی به علت سهولت ورود با هزینه پایینی همراه بوده ولیکن هزینه ورود به بازارهاي در طیف رقابت ناقص تا انحصاري هزینه هاي بالایی را می طلبد . به این منظور علاوه بر کنکاش در توانمنديهاي تولیدي و صادراتی در بخشهاي پویاي کشور، بررسی ساختار بازار جهانی نیز جهت دستیابی به بازارهاي صادراتی مناسب و از سوي دیگر دستیابی به فن آوري تولید این بخشها از اهمیت بالایی برخوردار می باشد. به هرحال در کشورهاي تک محصولی به علت عدم ثبات درآمدهاي ارزي توسعه بخش صادرات اجتناب ناپذیر است. مسلماً اگر این استراتژي به نحو صحیحی انجام گیرد رشد و توسعه اقتصادي را هم به دنبال خواهد داشت. البته از اشکالات عمده اي که کشورهاي درحال توسعه براي صادرات محصولات صنعتی خود در بازارهاي جهانی با آن مواجه می شوند این است که باید با محصولات کاملاً مرغوب تر و ارزان تر کشورهاي صنعتی رقابت نمایند .بنابراین توصیه می شود در کشورهاي درحال توسعه از جمله ایران ساختار تولید داخلی برخی محصولات به شیوه ي مناسب تغییر داده شود به گونه اي که این محصولات توان رقابت در بازارهاي جهانی را داشته باشند و افزایش تولید داخلی موجب گسترش صادرات آنها شود. در کنار موارد ذکر شده باید توجه داشت که در تولید و صادرات کالاهاي صنعتی و با کیفیت بالا، خلاقیت، نوآوري و دانش فنی نقش عمده اي را ایفا می کند.

پیشنهاد
از آنجا که در دنیای معاصر، دسترسی سریع به اطلاعات بازرگانی می تواند در تحقق هدف های بازاریابی نقش موثری را ایفا نماید، لذا صنایع برای نفوذ به بازارهای بین المللی نه تنها به اطلاعات بازاریابی و فنی نیاز دارند، بلکه ضرورت ایجاب می کند که درباره استانداردهای مورد نیاز در بازارهای مصرف، کیفیت کالاهای رقبا و روش های نوین اطلاعات کافی کسب کنند. صنعت چرم جهت ارتقاي بهره وري کل عوامل تولید و ایجاد رشد و توسعه پایدار اقتصادي علاوه بر راهبرد توسعه صادرات، سیاست متنوع سازي چرم صادراتی را نیز در کنار سایر عوامل موثر بر بهره وري کل عوامل تولید و رشد اقتصادي مد نظر قرار دهند و به صورت قاطعانه به صادر ات توجه کرده و سعی برتوسعه صادرات داشته باشد. براي نیل به این هدف سرمایه گذاري در صنعت چرم داراي جهت گیري صادراتی، نوسازي صنعت چرم به منظور افزایش کیفیت تولیدات داخلی و افزایش قابلیت صادراتی چرم، ایجاد انگیزه براي صادرکنندگان و تولید کنندگان صادراتی (تخفیف یا معافیت مالیاتی، کمکهاي نقدي، بیمه صادرات) ، تربیت نیروي کار ماهر و متخصص، بهبود کیفیت تولیدات داخلی با استفاده از فن آوريهاي نوین می توانند سیاست ها ي مناسبی تلقی گردند. جهت افزایش تأثیر سرمایه انسانی بر بهره وري و رشد اقتصادي به تحصیلات نیروي انسانی اهمیت داده شود و از طرق هدفمند کردن نظام آموزش رسمی، فرهنگ آموزش ضمن خدمت و امکان یادگیري ضمن کار را براي افراد جهت ایجاد سرمایه انسانی ماهر فراهم آورده و به تجربه و مهارت نیروي انسانی و تغییر ترکیب نیروي کار به سمت نیروي کار ماهر اهمیت داده شود. لذا همکاري کشورهای پیشرو در صنعت چرم در تربیت نیروي انسانی و انتقال دانش فنی می تواند به عنوان یک سیاست مناسب تلقی شود. با اتخاذ سیاست هاي مناسب باز تجاري نظیر اتخاذ تدابیر و سیاستهاي وارداتی و صادراتی مناسب و حساب شده، تلاش براي صادرات چرم تمام شده داراي ارزش افزوده بالا، بازاریابی صحیح، واردات مواد واسطه اي و اساسی صنایع، فراهم کردن بستر مناسب رقابت و افزایش کارایی، ایجاد بازارهاي مقصد جدید، اتخاذ سیاست ها ي ارزي مناسب جهت گسترش صادرات و شمار زیادي از سیاستهاي دیگر، اثربخشی سیاستهاي باز تجاري را افزایش داد.

منابع و مأخذ
ايران‌زاده‌ - سليمان‌ «مديريت‌ در آينده» تبريز، ناشر گلباد، چاپ‌ اول‌ 1378.
ايران‌زاده‌ - سليمان‌ «مديريت‌ فرهنگ‌ سازمان» تبريز، ناشر مولف، چاپ‌ اول‌ 1377.،
دراكر - پيتر «چالش‌هاي‌ مديريت‌ در سده‌ 21» ترجمه‌ محمود طلوع، ناشر رسا، چاپ‌ اول‌ 1378.
گيتس‌ - بيل‌ «راه‌ آينده» ترجمه‌ محمدعلي‌ آسوده، انتشارات‌ ستارگان‌ چاپ‌ اول‌ سال‌ 1376.
ايران‌زاده‌ - سليمان‌ «استراتژيهاي‌ جديد توليد» تدبير شماره‌ 57.
ايران‌زاده‌ - سليمان‌ «مديريت‌ كيفيت‌ فراگير و مهندسي‌ مجدد، استراتژي‌ تركيب» تدبير، شماره‌ 91
سعیدا اردکانی، سعید، صیادی تورانلو، حسین (1391)، تحلیل چالش ها و راه کارهای توسعه صادرات غیر نفتی مطالعه موردی: صنایع نساجی استان یزد، مجله علمی –پژوهشی مدیریت فرهنگ سازمانی، دوره دهم، شماره دوم (109-128)

References

Curran, J. and Blackburn, R. (1994), Business planning and Local Economic, London, Paul Chapman. p 160-171.
Deakins, D. & Freel, M. (2003), Entrepreneurship and Business planning, London, McGraw Hill. pp 309-330
Fegh-hi farahmand, Nasser (2002), Active management of organization, Tabriz Iran, Forouzesh. p 115
Fegh-hi Farahmand, Nasser (2003), Permanent Management of Organization, Tabriz Iran, Frouzesh. pp 141-281.
Fegh-hi farahmand, Nasser (2004), Technology Management of Organization, Tabriz Iran, Frouzesh. pp 241-460
Fegh-hi farahmand, Nasser (2005), Strategic Management of Organization, Tabriz Iran, Frouzesh. pp 150-458.
Goleman, D., Boyatzis, R. & McKee, A. (2002), The New Leaders, London, Little, Brown. Pp 180-185.
Kuratko D F and Hodgetts R M (2004), Entrepreneurship, Practice Mason, Ohio, Thomson South Western. pp 58-68
Mason, C and Stark, M. (2004), What do investors look for Business Plan, International small Business Journal, 22. p
205.
Nayak, A and Greenfield, S. (1994), The Use Of Management Accounting Information, Finance and the BIO,
London, Rutledge. pp 42-492.
North, J., Blackburn, R and Curran, J. (1997), Reaching small Business and Enterprising Futures, London, Paul
Chapman. p 187
Stacey, R. D. (2000), Strategic Management and Organisational Dynamics, Prentice Hall. p 174
Steele, R. S. (1977), Power motivation, activation and inspirational speeches. Journal of Personality, 45. pp 61-97
Stutely, R. (2002), The Definitive Business Plan, London, Financial Times, Prentice Hall. p 69
Westhead, P. and Storey, D. (1996), Management and BP Performance: Why is the Link So Weak? International
small Business Journal, 14. pp 87-197.